مي‌گويند بدون اين صداها، ماه رمضانشان رنگ و بويي ندارد.
 
دل آهنگ

فقط کافی است از  اینجا مناجات رمضان استاد شجریان رو دانلود کنید و صداي دستگاه را زياد كنيد. بگذاريد صداي آواز شجريان كه در دستگاه افشاري مي‌خواند «چند خوردي چرب و شيرين از طعام/ امتحان كن چند روزي در صيام/ ...» توي اتاق بپيچد.

 حالا ديگر كارتان تمام است. هيچ مقاومتي نمي‌توانيد بكنيد. خاطرات تمام رمضان‌هايي كه تا به حال گذرانده‌ايد، مي‌آيند سراغتان و نوستال‍ژي سفره مادربزرگ و افطاري با رفقا و آن‌هايي كه نيستند و جاهايي كه دور به نظر مي‌رسند و خاطراتي دست‌نيافتني، همگي توي كله‌تان جمع مي‌شوند.

ني نامه

اين آواز، مثل «ربنا»ي شجريان و اذان مرحوم مؤذن‌زاده‌اردبيلي، حالا ديگر، جزئي از خاطرات رمضان و آداب و رسوم اين ماه مبارك شده‌اند.

 طوري كه خيلي از كساني كه در خارج از كشور زندگي مي‌كنند، مي‌گويند بدون اين صداها، ماه رمضانشان رنگ و بويي ندارد.

 اكثر آن‌هايي كه ساكن جايي جز ايران هستند، هميشه دنبال كاستي از اين صداها هستند تا آن‌جا هم ماه رمضان داشته باشند و اصلا به ياد خود ايران و وطن بيفتند. اين صداها، اين موسيقي رمضان، ديگر چيزي شده يادآور خود ايران، چيزي مثل فرش ايراني و ديوان حافظ.

برای بسیاری از ایرانیان، افطار بدون ربنا رنگ و بویی ندارد. سال‌هاست صدای چابک و زیبای شجریان در این ساعات، مردم را مجذوب می‌کند.

شجریان، خودش در مورد اجرای این اثر که در تیر 1358 ضبط شده، می‌گوید: «انگیزه اصلی من در خواندن این دعا، تدریس آن به دو هنرجو بوده و این اثر در یکی از استودیوهای رادیو ضبط شد. اما پس از مدتی بدون اجازه از رادیو پخش شد و اکنون نیز جزو برنامه‌های اصلی رادیو و تلویزیون در ماه رمضان است.»

ربنای شجریان با پشتوانه آموزش‌های دوران جوانی او در زمانی که در محضر پدرش آموزش‌های قرآنی می‌دیده، شکل گرفته. این قطعه یکی از دعاهایی است که شجریان در آن سال‌ها اجرا کرده.

ربنا طبق سنت اجرایی این دعاها روی دستگاه‌های قرآنی خوانده شده. این قطعه از دستگاه «رست» یا «راست» شروع شده و در خاتمه به دستگاه «عجم» (شبیه به ماهور) مدلاسیون می‌شود. (نام عجم بر این دستگاه که یکی از دستگاه‌های هفتگانه قرآنی است، می‌تواند نشان‌دهنده عدم وجود چنین دستگاهی در الحان قدیم عربی باشد.)

در این اثر به خوبی می‌توان تأثیرات شیخ نصرالدین‌طوبی و شیخ طه الفشی را مشاهده کرد که البته ربنای شجریان بسیار شکیل‌تر و زیباتر اجرا شده. این اجرا تقریبا فاقد تحریر است و به‌جز چند نت، تماما به‌وسیلة قلط و ویبراسیون اجرا شده که اجرای ماهرانة آن بسیار چشمگیر است.

ربنای شجریان از ابتدا، روی نت‌های «سی‌بِمُل» و سپس «دو» اوج می‌گیرد (روی خط حامل کلالبته ربنایی که از صدا و سیما ید سل) و در حوالی این نُت‌ها گردش دارد (که اجرای آن برای خوانندگان چپ کوک هم آسان نیست) و تا نت «می‌بِمُل» به بالاترین نت خود می‌رسد.

پخش می‌شود، نسخة چندان با کیفیتی نیست و ممکن است دور ضبط، بالا یا پایین برده شده و نت‌ها تا حد کمی بالا یا پایین رفته باشد.

 با این وجود، صدای شجریان نشان می‌دهد که اشکالات دور ضبط، زیاد نيست، پس نت‌هایی که به آن‌ها اشاره شد حدودی هستند. «ربنا» در نواری که محمدرضا شجریان با نام «به یاد پدر» ضبط کرده نیز منتشر شده است.

منبع: موسسه همشهری